print 

Stereotypy jako klucz wiedzy o uprzedzeniach, jako środek lepszego wzajemnego poznania.

Jochen Rannow, Ulm

W dzień powszedni żyjemy w świecie obraz�w, kt�re postrzegamy jako prawdziwe, aczkolwiek chodzi tylko o przetworzone odbitki (klisze) właściwej rzeczywistości. Należy rozr�żnić między prawdziwym "przeżywanym światem" a światem teoretycznym �poznanym�. Naiwnie przeżywane, nierefleksyjne światy maja obrazowy charakter, to uniwersalny stan posiadania ludzi i niezależny od przywilej�w i tworzenia. One zawierają opinie, stanowiska, Images, tzn. uprzedzenia i stereotypy, kt�re czynią świat praktycznym i przyczyniają się do pewności siebie. Powstają one ze wzajemnych relacji między osobami i dlatego mogą być tylko przez te relacje zniesione. W tym tkwi nasza szansa i zadanie.

Pojęcia: uprzedzenie i stereotypu są używane powszechnie w tym związku także przeze mnie � więcej lub mniej synonimicznie. Przesądy (uprzedzenia) wywodzą się z grup, kt�re maja częściowo podobne życiorysy. One są jak okulary, przez kt�re ludzie wzajemnie się oglądają i osądzają np. przez perspektywę partyjno-polityczną, kościelną, moralizatorską. One obowiązują w ich konkretnej formie, dlatego tylko w szczeg�lnych kręgach os�b. Aby istniały grupy potrzebują identycznych przesąd�w. Konkurujące grupy mają, z uwagi na ten sam stan opinii jakościowo odbiegające od siebie uprzedzenia. Odrzucenie, nienawiść, odmienność skierowana przeciw obcej grupie znajduje odbicie w innym stosunku do uprzedzeń. R�wność (jedność) zmniejsza konflikty w grupach i prowadzi to jednocześnie do wyobcowania w stosunku do innych grup. Ta wiedza o uprzedzeniach ułatwia, dlatego wzajemne zrozumienie i stanowi idealny �wytrych�. Nasze codzienne środowisko da się odtworzyć na mapie uprzedzeń. Ludzie na tej samej mapie odnajdują się w tym wsp�lnym dla nich środowisku. Nieświadome, podjęcie oferowanych przesąd�w jest już w dzieciństwie r�wnoważne z budową własnej rzeczywistości, a przy tym własnego autoportretu. Bronią się, ponieważ służą samoutwierdzeniu się. Kiedy czegoś nie wiemy, to i tym samym pewność siebie jest ograniczona, przejmujemy uproszczone wyjaśnienia, a wiec uprzedzenia. Uprzedzenia (przesądy) przenoszą na puste obszary niewiedzy i niezrozumienia poprzez uproszczenia i czynią w ten spos�b otoczenie nieprzejrzystym, niezrozumiałym. Uprzedzenia polaryzują (np. konfrontacja zamiast gotowości do kompromisowych rozwiązań); one szacują (pozytywnie, negatywnie potępiając, stawiają wymagania absolutności), dlatego są ciężkie do zrelatywizowania. One uog�lniają tj. przenoszą doświadczenia jednostek na całość. Prowadza do działania przeciwko grupie, pojedynczym osobom, instytucjom, koncepcjom, wartościom itd. One stopniują narożniejszą konkretyzację. Np.: P�łnocni Niemcy, Zachodni, Wschodni, Bawarczycy... Frankończycy. Uprzedzenia są więc uniwersalnym składnikiem człowieka, charakteryzują nasz naiwny, staroświecki, powstają z wypowiadania opinii, uog�lnień kt�re są powszechne, zrozumiałe, są szczeg�lnie znaczące dla stabilizacji i prowadza w szczeg�lności przeciwko osobom, grupom, obiektom. Są szczeg�lnie ulubione, gdy z minimum informacji (pseudowiedzy) tworzy się maksymę na temat stabilizacji og�lnoświatowej. Dla wzajemnych interes�w obop�lnego zrozumienia i wiedzy usuwać możemy nieporozumienie, a zacząć uczyć się alternatywnych rozwiązań. Otw�rzmy drzwi!